Yunan Mitolojisinde 12 Olimpos Tanrısından biri olan tanrı Hermes, Zeus ile Maia’nın oğludur. 

Yunan Mitolojisinde Tanrı Hermes, hırsızların, çobanların, tüccarların ve hatiplerin tanrısıdır. Bununla birlikte tanrıların habercisi olarak görevlendirilmiş ve tanrılar ile ölümlüler arasındaki mesajların taşıyıcısı olmuştur.

YUNAN MİTOLOJİSİNDE TANRI  HERMES KİMDİR?

Tanrıların habercisi olan Hermes, Yunan Mitolojisinde Tanrı Zeus ile Maia’nın oğludur. Tanrıların en gençlerinden biri olarak bilinir.

Tanrı Hermes zeki, güzel konuşan, kibar, yaramaz ve kurnaz bir tanrıdır. Yine de bir şekilde hem ölümsüzlerin, tanrıların hem de ölümlülerin gönlünü alabilen bir yapısı vardır. Zeus, Hermes’in tüm özelliklerini takdir ettiği için bir ölümlü olarak dünyaya inip insanların arasına karışacağı zaman Hermes’i yanına almayı tercih etmiştir. Bazı kaynak ve anlatımlara göre oğlu Hermes’e ayakları için gümüş kanatlı sandaletleri ve gümüş pelerini Zeus vermiştir.

Arkadya’da doğduğu düşünülen Tanrı Hermes, genel anlamda sevilen bir tanrıydı. Tanrı Hermes adına Hermaea adı verilen şenlikler düzenleniyordu.

HERMES NE TANRISI?

Tanrıların en kurnazlarından aynı zamanda en iş bitirici olanlarından bir tanesi olan Hermes, Yunan mitolojisinde hırsızların, çobanların, tüccarların, hatiplerin tanrısıdır. Tanrı Hermes aynı zamanda yolcuların koruyucusudur. Becerikli bir tanrı olduğundan görevleri bunlarla sınırlı değildir. 

Tanrı Hermes Yunan Mitolojisinde sınırların, geçişlerin, seyahatin, ticaretin , diplomasinin tanrısıdır. Seyahatlere, yollara, eşiklere koruyuculuk eden bir tanrıdır. Buna bağlı olarak geçişlerin de tanrısıdır, bu daha çok ölümle yaşam arasındaki geçişlere eşlik etme görevine bağlıdır. Hermes, Hades’e giden ruhlara eşlik eden bir tanrıdır Yunan Mitolojisinde. Bu görevi nedeniyle Psykhopompos yani Ruhların Yoldaşı adını taşır.

Ticaretin tanrısı ve koruyucusu olarak görülen Tanrı Hermes, yasal ve yasal olmayan kazanç ile ilişkilendirilmiştir. Şans ve refah  veren bir tanrı olarak görüldüğünden  insanlar Hermes’e ibadet ederdi.

Tanrı Hermes, bazı kaynaklara göre alfabeyi bulan ve yabancı dilleri çevirmeyi öğreten tanrıdır. Bu nedenle dillin de tanrısı olarak görülürdü.

Hermes aynı zamanda Tanrıların habercisiydi. Tanrılar ve ölümleler arasında mesajları ve duyuruları taşımakla görevlendirilen bir tanrı olan Hermes, hızı ve çevikliğiyle bilinirdi. Bu nedenle  Hermes çoğunlukla kanatlı sandaletleriyle tasvir edilmiştir.

Tanrı Hermes’in  Asası:

Tanrı Hermes’in en önemli eşyalarından ve aynı zamanda sembollerinden bir tanesi taşıdığı asadır. Çoğu zaman elinde bir asa ile tasvir edilmiştir. Bu asa da bir şekilde Tanrı Hermes’in simgelerinden bir tanesi olmuştur.

Hermes kavalın da yaratıcısıdır. Bir hikayeye göre kavalı duyar duymaz buna ilgi gösteren müzik tanrısı Apollo, kavalı Hermes’ten  kadüse (kerykeian) ve kehanet dersleri karşılığında  alır.

Kadüse altın çoban değneğidir. Bu değneğin Hermes’ e geçişini anlatan başka bir hikayeye göre ise; Hermes’in çaldığı sığırlar konusu tatlıya bağlandıktan sonra Apollo ve Hermes iki yakın kardeş olur. Hermes, Styx Nehrinde Apollo’nun liri ve yayını asla çalmayacağına, Delphi’deki tapınağını işgal etmeyeceğine  dair söz verir. Bunun karşılığında Apollo Hermes’e kadüseyi yani altın asayı verir. 

Asa kanatlarla kaplıdır. Apollo Hermes’e bu asanın birleştirici güce sahip olduğunu, birbirinden nefret edenleri bile sevgiyle birbirine bağlı hale getirip birleştirebileceğini anlatır. Bu iddayı doğrulamak için deneme yapmak isteyen Hermes asayı birbiriyle kavga eden yılanların arasına atar. Yılanların bakışı değişir ve birbirlerine sarılmak için asaya dolanırlar ve asada sonsuza dek kalacak şekilde birbirlerine sevgiyle bakarlar.  Asa tipik bir güvenilir elçi simgesidir. Yılan, bilgelik ve kanatlar bunu sembolize eder.

Hermes’in asası ile ilgili birden fazla mit ve hikaye var. Bir tanesi yukarıda olduğu şekilde asayı Apollon’dan aldığı yönünde. İlk versiyonda Apollo’nun sığırlarını çaldığı için barışırken Apollo karşılık olarak Hermes’e veriyor. Diğer versiyonununda ise kavalı alabilmek için Apollo bu asa ile takas yapıyor.

Hermes’in taşıdığı asa ile ilgili başka bir hikaye daha bulunuyor. Bu hikaye Hermes’in Tanrıların habercisi olması ile ilgili.

HERMES’in Tanrıların Habercisi Olması ve Hermes’in Haberci Asası

Hermes, Zeus tarafından Olimpos Dağı’na çağrıldığında Zeus’un kafasında Hermes’ i tanrıların habercisi yapmak fikri vardır. Hermes hızlıdır, ağzı güzel laf yapar aynı zamanda akıllıdır ve sorunları çözebilen becerikli bir tanrıdır. Bu fikir kendisine sunulduğunda Hermes kabul etmek istemez ve bu görev için Tanrıça Athena’yı aday gösterir. Habercilik görevini Athena da istemiyordur. Yapılan oylamada Hermes, Athena’nın da oyunu alarak tanrıların habercisi olur.

Bunun üzerine Zeus, Hermes’ e zeytin ağacından yapılmış üzerinde iki kanat bulunan bir haberci asası verir. Bundan sonra Hermes’ in asası olarak bilinecektir bu asa.

Rivayete göre bir zamanlar asa kavga eden iki yılanın arasına girmiştir. Her ikisi de kendisini asaya doladıkları anda kavga etmeyi  bırakıp birbirlerine barışçıl şekilde bakmaya başlamışlardır.

Haberci olduktan ve asayı aldıktan sonra Hermes Olimpos ve insanların arasında mesajları taşımaya başlar.

Tanrı Hermes çoğu zaman muzip ve eğlenen bir tanrı olmasına rağmen sorumluluklarını yerine getiren bir tanrıdır.

Hermes, Antik Yunan döneminde çok yönlü, zeki ve etkileyici bir tanrı olarak bilindiğinden ve hem tanrılar hem de ölümlüler arasında aktif görev aldığından dolayı ölümlüler arasında oldukça ibadet edilen bir tanrı olmuştu.

HERMES’İN ÇOCUKLARI

Tanrı Hermes evlenmemiştir ancak çeşitli ilişkileri olmuş, bu ilişkilerden de  çocuklar doğmuştur.  Hermes’in başlıca ilişkileri ve bunlardan doğan çocukları;

1 – Hermes- Penelope (Dyrops’un Kızı) = Pan

Pan Kimdir?

Pan veya Tanrı Pan, Yunan Mitolojisinde Hermes ile bir nymphe’nin oğludur. Nymphe’nin adı tam ve kesin olmamak ile birlikte Dyrops’ un  kızı olduğu ve belki adının Penelope olduğu düşünülür.  İlerleyen dönemlerde Pan’ın annesinin ismi zaman zaman  Odysseus’un karısı Penelope ile de birbirine karışmıştır.

Arkadya doğumlu bir tanrı olan Pan yarı insan yarı keçidir. Vücudunun üst kısmı insan alt kısmı ise keçi formundadır. Pan görsel sanatlarda çoğunlukla keçi ayakları ve toynakları, başındaki iki boynuz ile tasvir edilmiştir.  Annesinin doğumdan sonra çocuğu görünce korktuğu ve sonrasında çocuğu terk ettiği söylenir. Buna rağmen Hermes oğlunu sever. Ormanda nympheler tarafından büyütülmüştür. Pan ormanlarda ve dağlarda yalnız dolaşan bir tanrıdır. Müziğe meraklıdır, zamanla müzik konusunda oldukça gelişir.

Pan,  mitlerde yer alan bir tanrıdır. Bununla birlikte cinsel şehvetiyle ve müziğe olan tutkusuyla bilinir. En önemli aktivitelerinden bir tanesi nymphelerin peşinde koşmak ve onları kovalamaktır.

Pan, Syrinx ve Pan Flüt

Bunlardan bir tanesi bir orman nymphesi olan Syrinx’tir.

Artemis’in müritlerinden bir tanesi olan Syrinx’i gözüne kestiren Pan, nymphe’nin peşine düşer ancak Syrinx Pan ile ilişkiye girmek istemez ve O’ndan kaçmaya başlar fakat daha hızlı olan Pan arayı kapatmaya başlar. Nehrin kenarına kadar gelen Syrinx,  nehri geçemeyince Nehir nymphelerine kendisini kurtarmaları için yalvarır. Dileği yerine gelir ve Pan O’na yetişinceye kadar bir sazlığa dönüşür.

Buna çok sinirlenen ve bu duruma kahrolan Pan, tüm sazlığı yolar ancak daha sonra bundan pişman olur. Sazları çeşitli boylarda keserek birleştirir. Böylece bir müzik aleti yaratmış olur, pan flüt.

Pan’ın peşine düştüğü tek Nymphe Syrinx değil mitolojide. Echo’yu da arzulamıştır ancak reddedilmiştir. Başka bir nymphe olan Pitys’in ve ay tanrıçası Selene’in de peşine düşmüştür.

Pan Ne Tanrısı?

Pan vahşi ve yabani hayatın tanrısıdır. Orman tanrısı olan Pan hayvanların doğumu ve üreme üretkenliğinden de sorumlu tutulmuştur. Çoğunlukla kırsal kesimlerdeki insanlar tarafından Pan’a ibadet edilirdi. Tanrı Pan, çobanların ve sürülerin tanrısı olarak bilinirdi.

Çoğu zaman elinde bir çam dalı veya çamdan yapılmış bir çam ile tasvir edilmiştir.

2 – Hermes – Afrodit = Hermaphroditos

Erkekle dişi cinsini kendinde birleştiren Hermaphroditos, Hermes ile Tanrıça Afrodit’in oğludur.  (Hermaphroditos Kimdir?)

3- Hermes- Herse =Cephalus

Cephalus, Tanrı Hermes ile Atina’nın ikinci kralı Kekrops’un kızı Herse’nin oğludur. Şafak Tanrıçası Eos, Cephalus’a aşık olur ve O’nu Olimpos Dağı’na getirir. Burada ikisinin bir oğlu olur; Phaethon. Phaethon, Afrodit tarafından tapınağına kabul edilir. 

4 – Hermes – Khione ( Daedalion’un kızı) = Autolykos

Yunan Mitolojisinde Autolykos, Hermes ile Daedalion’un kızı Khione’un oğlu olan meşhur bir hırsızdır. Homer’e göre Hermes, ki kendisi hırsızların tanrısı, Autolykos’a yeteneklerini vermiştir ancak ilerleyen zamanlarda bu yeteneklerin aktarımının hikayesinin daha gerçekçi olabilmesi için  Khione ile birlikte bu ünlü hırsız ve yalancının ebeveyni olmuştur. 

Autolykos Kimdir?

Autolykos ve karısı Amphithea’nın oğulları ve bir kızları vardır; Antikleia. Antikleaia, Laertes ile evlenmiş ve Odysseus’u doğurmuştur. Hikayelere göre Odysseus’ a adını veren kişi Autolykos’tur.

Apollodorus’a göre ise bir kızları daha vardır; Polymede. Polymede de Aeson (Aison)ile evlenmiş ve Iason’un (Jason) annesi olmuştur.

Autolykos ,büyük bir hırsız ve düzenbazdır. Pek çok kişi ve tanrıyı oyuna getirmiştir ama işte bir eşi daha var Yunan mitolojisinde kendisi gibi, o kişi de Sisifos. 

Yunan Mitolojisinde Autolykos ve Sisifos Kapışması: 

Yunan Mitolojisi içerisindeki en ilgi çekici karakterlerden bir tanesi Sisifos. Günümüze kadar yansıması devam eden Sisifos zekası, kurnazlığı ve düzenbazlıyla tanrıları kandırmış veya yoruma göre bir şekilde tanrılara başkaldırmış biri. 

İşte bir gün Korint Kralı ve Autolykos karşı karşıya geliyorlar. 

Autolykos, her zamanki işini yaparak Sisifos’un sığırlarını çalmaya başlıyor. Babadan gelen yetenek ve beceriler veya üstün güçler diyelim, yine  sığırları bir güzel dönüştürüp kaybederek çalıyor ki o zamana kadar karşısına kim çıkarsa çıksın mevzuyu bir türlü anlayamıyor. Autolykos kadar zeki, kurnaz ve bu işleri bilen biri olarak Sisifos bunu yemiyor, durumdan şüphelenmeye başlıyor çünkü kendi sığırları azalırken Autolykos’un sürüsü büyüyor. Sisifos var bu işte bir işler demesine rağmen elinde ispat ve kanıt olmadığı için ve Autolykos’un bunu nasıl yaptığını tam olarak çözemediği için başka bir çözüm buluyor. Sığırlarının toynaklarına – Autolycus tarafından çalındı- yazan kurşun tabletler asıp sonra Autolykos’un sürüsünü incelemeye gidince kendi sığırları olduğunu ispat ederek Autolykos’u alt ediyor. Bunun üzerine çalınan sığırlarını geri alıyor.

İki usta birbirleriyle yakın arkadaş olur. Bir zaman sonra bazı hikayelere göre  Sisifos, Autolykos’un kızı Antikleia’yı baştan çıkarır. Bu hikayeler, Odysseus’un babasının aslında Laertes yerine kurnaz Sisifos olduğuna dair temel yaratır. Başka bir versiyonda ise Autolycus, kızının Sisfos ile birlikte olmasına yol açar, bu şekilde Sisifos’un gönlünü alabilecek hem de Sisifos gibi kurnaz bir torunu olacaktır.

5 – Hermes – Polymele = Eudorus

Eudorus, Tanrı Hermes ile Phylas’ın kızı Polymede’nin oğludur.

Eudorus Kimdir?

Yunan Mitolojisinde Eudorus, Hermes ile Polymele’nin oğludur. 

Artemis onuruna yapılan bir dans esnasında Polymele’yi gören Hermes, O’na aşık olur ve odasına sızar. Geceyi birlikte geçirmelerinin sonucunda Eudorus doğar. Polymele daha sonra Actor’un oğlu Echeles ile evlenir. Eudorus’u dedesi Phylas yetiştirir.

Eudorus, Truva Savaşında Akhilleus’un Myrmidon taburundan birinin komutanı olarak savaşmıştır.

HERMES’İN SEMBOLLERİ

Hermes çoğunlukla ayağındaki kanatlı sandallarıyla (talaria) tasvir edilmiştir. Çünkü tanrılar ve insanlar arasında gidip gelen, mesajları ileten bir tanrıdır. Hızı ve çabukluğuyla bilinir.

Hermes’in bir diğer önemli eşyası, kapüşonlu pelerinidir. 

Diğer önemli eşyası ve çoğunlukla birlikte tasvir edildiği nesne kadüse yani elindeki çoban asasıdır. Bu asanın Hermes’e geçmesi ile ilgili çeşitli mitler bulunmaktadır.

Tanrı Hermes bazı zamanlarda da bir çanta ile betimlenmiştir. Bu, Hermes’in ticaretin, hırsızların ve kazancın tanrısı olması ile ilgilidir.

Kaynaklar:

The Routledge Handbook Greek Mythology / Robin Hard

Yunan ve Roma Mitolojisi / Collette Estin

The Myths and Legends of Greece and Rome / E.M Berens

Mitoloji 101 / Kathleen Sears

Cassell’s Dictionary of Classical Mythology /Jenny March